Spasi

Mizgin Ronak Aydın

Min yekem car wi, bi van risteyan nas kir; ”İsal bê çiya nevruz nakim”. Li dilê min hatin kolan, lew ez jî li cîhek ”bê çiya” bûm û newroz hatibû. Belam me dîsa jî hewl dida ku em newrozê piroz bikin, teva ku me dizanibû agirê newrozê tenê li çiya bildtirîn rastirîn û gurtirîn e jî… Lê we risteya ku di nav wê warê qedexeyan da nizanim ji lih ûn kir ku em rûyê xwe yê xwexapandî bibînin û bi dizîka bejin; ”çi şerm e, ev rûyê wiha xwexapandî, kengê bûye ê me?”

Loma jî her ku me tiştek xwexapînok kir, her ku me jiyanê kir cîhê şanoyek erzan û qîma xwe bi ristên (rolen) rebenok anî, wê risteyê dengê xwe bild, xwe jî pîroz kir protestoya. ”Bê çiya nevruz nakim”. Ne xwexapandin ne de gerdentewandin. Ku nebe nabe, tishtek an heye an tune ye. Ku tune be tu nikarî xwe bi kincên gerdentewînê bixemlînî û wek ku heye xwe tefgerînî. Lew ev riste, xwedî zanînek şiyarker bû û li time hewarê dixist. ”min nekir, tu ji neke” diye düşündü.

Qey poet vê risteyê wek asprînek efsûnî bera nav giana me da bû û riste, kêngê bûbû aspirîn? Pirsa herî girîng, qey şair, bijîşk bû ji wê cîhê xwe yê dûr jî dizanibû ku em dixwazin newrozên bê çiya pîroz bikin û xwe li ser guhên ker azînin? Belam konutu jî hebû; poetê me yê ku vê risteyê ji Moscow wiha nivîsandibû, digot ”îsal bê çiya newroz nakim”. Çim Isal? Nexwe wî jî heya, heman tiştî kiribû, lê roj hatibû, lisana wî bûbû Zaman hewarê û wê risteyê pê dabû nivîsandin demektir.

sipasî

Destê’m gote tiliyên min:
‘Bila li Meydanê we bibirin
Lê, tu carî biz nekirin!’
Dev jî gote zimanê min:
‘Ez bi dirêjiya te şanazi dikimi,
Merve,
ikiyüzlü,
Ben tu lê nedî te dibir!’
Geriyam, in zivirîm di dinyayê…
chend bajaran xwest,
Wek goekên govendgêr, bikevin destê min.
Le buka dil Asyayê’ye
Nehêşt ku bi kesî re govend bigrim!
Roj kafa, tiliyên min roj kafa!
Sipas tiliyên min, sipas!
Heta demir
Hûn çend araba çûne Meydanê
Hûn dane ber şûrû tiran,
Birindar bûn û gindirîn
Lê bi dil hûn qet nehatin girtinê!
Roj kafa, zimanê min, roj kafa!
Sipas, zimanê min sipas!
Heta niha te chend car bihart*
Kewşenê**damana asma kat!
Te çend car di nav erdê kêran re şiverê şikand,
Ketiyî keîna taviran!
Çend araba hatî derzîkirin,
Ji rastû çep hatî xaçkirin!
Le…sipas…
Sipas kutusu tu her zaman îû
Te dest neda katekî din.
Her kilîtê serê minî û
Neçûyî nav deveki dini.
Sipas ku,
In din nav cepera devê min,
Çek te yê ‘na’yê her li ser pê ye.
Di sayê de ku dest ji bo cepikanû
Dev jî cilt bo’belê!

Evde helbest yiyin, di diroka 10/5/1992an de li Hewlêrê hatiye nivîsîn û nîşana sipasdariyek gelek heja. Spasdariyek ku li ser xwebûyînek rast û durst berz Tabana û hemû hefsarên yiki yên ku mirov dihetikîne, diqetîne. Spasdariyek xwerû û nîşandeya xwenasîn û xwedîtinê… Her wiha spasdariyek ku neketiye dehfika narsîzmê û li wir, li wê çola hişkû hol, xwe nefetisandiye.

Dema ku risteyên vê helbestê, wek refên zerzûlan bifirê dikevin, zimanê mirov tabandan tishtek din, lew Evdila Peşêwî gewre wiha dibêje: ”every kilîtê serê min î û/neçûy nav nav kuwait devekê/dekevê devêvê/ te yê ‘na’yê her li ser pê ye’. Nexwe ziman, hem kilîta serê mirov hem jî xwedî ceka na’yê ye. Tishtek wiha qedirbilind e, belam carna çiqas bêvîn û bêqîmet Tabana û di wê gotina pêşiyan de, wek koremarek dixwiyê: ”ziman leq, serî teq!’ Zimanê ku deri serê xwediyên xwe û serên wan ji teqereqû dertli sefil hendek dibine kadar. Lê Peşewê hozan, bi zimanê xwe re çiqas li hev hatî, ji zimanê xwe çiqas şad e, chi arkadaş ewû zimanê xwe, chi delalû rind in.

Ev tekiliya wiha nazik û hêzdar çawa pêk hatiye? Lê hewcê gotinên dirêj nake, ê ku ji zivistana xefletê şiyar bû û got, ”îsal bê çiya newroz nakim” jî ev ziman bû, yê ku ji ziman ra spasî kir jî. Nexwe zimanê zana, spasdarû dostê xwe bi xwe ye jî. Lê ku mirov û zimanê xwe ne di heman sîperê de be, wisa dibe dijmin û rezîlkerê hev ku, tu ziman nikare bibe derdbêjê vê yekê. Jixwe hin dem hene ku gere mirov ziman wek şêrên di kelehan de veşêre, nehêle heta ku dema wê neyê tiştek bêje. Lew ku wilo nebe gelek caran mirov wiha dibêje: ”xwezî devê min bişkiyaê min negota.’ Lê bêdengiya ku carna xwediyên xwe dike leheng, lê carna jî li bin guhê erdê dixe, ew çiyê ziman e? Belam heta niha pêwendiya me û zimanê me çi be jî, bi ve helbesta Peşêw, em derbasê der û wateyek din dibin, êdî dê ew yani zimanê me, tenê serbilindî be ji bo me, an na dê ev helbesta ku ziman Say ‘çekdarek ‘çak e, tim li pey me be û nehêle ku em xwe li xemsariyan.

Lê helbest wiha jî dibeje; ”roj şefi, tiliyên min roj şefi/sipas,tiliyên min,sipas”. Vêca emê pêwendiya xwe û dest û tiliyan çawa, li kîjan xalîçeya kurdewarî bijenin da ku karibin bi newayek helbestî, teflê ve helbestê bibin û pê re bijîn? Lew xwiya ye ku gelek caran em û dest û em û zimanên xwe, sole bianê hev, ku wiha nebûya, dê van risteyên Peşêwî, wiha li dora me kon venedana û di van heyamên bianîstanî de bo me nebûna stare. Sipas Evdile Peşêw, sipas.

Çavkani:

Berew Zerdeperr/Ber bi Zertavê,Abdulla Peşêw,Nûbihar
*Bihartin: derbaskirina sinor
*Kewşen: sinor